«Διδαχθήκαμε τραυματικά την αρχαία ελληνική γλώσσα στο σχολείο»

Ο ΔΗΜΟΣ ΑΒΔΕΛΙΩΔΗΣ ΜΙΛΑ ΣΤΗ «Φ» ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ»

Ο Δήμος Αβδελιώδης είναι ένας σκηνοθέτης που εδώ και τριάντα χρόνια έχει κατακτήσει δεκάδες βραβεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από τη Θεσσαλονίκη και το Βερολίνο μέχρι την Αίγυπτο και την Ινδία. Έγινε περισσότερο γνωστός στο ευρύ κοινό ως σκηνοθέτης, ωστόσο είναι επίσης ηθοποιός, σεναριογράφος και παραγωγός.

            Αν και αυτό το διάστημα είναι εξαιρετικά απασχολημένος με τις περιοδείες της τελευταίας του παράστασης και τη συγγραφή του σεναρίου της νέας του ταινίας, μάς έκανε την εξαιρετική τιμή να μας πει δυο λόγια για την παράστασή του.

            Ο Δήμος Αβδελιώδης απολογήθηκε για το γεγονός ότι δεν υπήρχε χρόνος να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις που του αποστείλαμε και δωρίζει στους αναγνώστες της «Φ» δύο διπλές προσκλήσεις για να παρακολουθήσουν την «Απολογία του Σωκράτη» απόψε το βράδυ στο Κάστρο της Καλαμάτας.

            Οι δύο πρώτοι αναγνώστες που θα περάσουν από τα γραφεία της «Φωνής» αφήνοντας το όνομά τους θα έχουν την τύχη να παρακολουθήσουν αυτή την παράσταση που ταξιδεύει στην κυριολεξία σε ολόκληρο τον κόσμο.

            Παρότι όπως είπαμε ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης ήταν εξαιρετικά πιεσμένος χρονικά απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις και οφείλουμε να τον ευχαριστήσουμε και δημόσια. Ας δούμε λοιπόν τί λέει ο δημιουργός της αναπαράστασης της «Απολογίας του Σωκράτη».

«Φ»: Για ποιό λόγο ανεβάσατε την απολογία του Σωκράτη στην αρχαία ελληνική γλώσσα και όχι σε μετάφραση?

Δ. Αβδ.: «Για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε βιωματικά τον Σωκράτη.

Όταν διαβάζουμε μια επιστολή από έναν άγνωστο φανταζόμαστε μια περιορισμένη κι ίσως λανθασμένη εικόνα για τον αποστολέα της, αλλά αν τον ακούσουμε να μιλά τότε βλέπουμε τη συνολική του εικόνα και μπορούμε να νοιώσουμε ποιος είναι πραγματικά.

Αυτό συμβαίνει γιατί το νόημα κάθε φράσης, δηλαδή το τι μας λέει ο άλλος, το πιάνουμε από τις μουσικές παραμέτρους της φωνής του. Αν παραδείγματος χάριν κάποιος μας λέει «καλημέρα», νοιώθουμε ακαριαία αν το εννοεί κιόλας ή αν κρύβεται κάτω από τον χαιρετισμό του μια άλλη εντελώς διαφορετική και ίσως και αντίθετη σημασία από την ευχή του: «να έχεις μια καλή μέρα!» που αναγγέλλει η λέξη καλημέρα.

Έτσι στην παράσταση ακόμα κι αν δεν υπήρχαν υπέρτιτλοι στα νέα ελληνικά και δεν μπορούσε να καταλάβει κανείς τι ακριβώς λέει ο Σωκράτης, είναι βέβαιο πως νοιώθει και απολαμβάνει το πιο σημαντικό, πως έχει μπροστά του ζωντανά τον Σωκράτη ο οποίος ενσαρκώνεται μέσα από τη φωνή του ηθοποιού (Βασίλης Καραμπούλας).

Γι αυτό δεν προτίμησα να κάνω την παράσταση από μετάφραση αφού όσο καλή κι αν ήταν ποτέ δε θα μπορούσε να αποδώσει τον πραγματικό Σωκράτη, εφόσον η μεταγραφή του κειμένου σε μια άλλη γλωσσική δομή όπως είναι και τα νέα ελληνικά, δημιουργεί ένα άλλο μουσικό κλίμα , είναι δηλαδή μια εξ’ ανάγκης παρερμηνεία του πρωταρχικού κειμένου, άρα και του πραγματικού χαρακτήρα του Σωκράτη.

Δεν σας κρύβω όμως και την επιθυμία μου να ξεκλειδώσω την αρχαία ελληνική γλώσσα, που από το σχολείο ακόμα πίστευα πως μπορεί να είναι ζωντανή και όχι νεκρή, όπως τη διδαχθήκαμε τραυματικά στην εκπαίδευση».

«Φ»: Και γιατί αποφασίσατε να ανεβάσετε αυτό το έργο, του οποίου εκδοχές έχουμε δει τουλάχιστον τρεις, τα τελευταία πέντε χρόνια (την παράσταση του Γιάννη Μόρτζου, το πρωτότυπο πείραμα της “επανάληψης” της δίκης που παρουσιάστηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και την παράσταση του ελληνικού θεάτρου της Νέας Υόρκης “Σωκράτης Τώρα”, πάλι με θεματολογία την απολογία).

Είναι ένα έργο που έγινε “της μόδας” ή θέλατε να φωτίσετε κάποια πλευρά του που οι άλλες παραγωγές δεν έθιξαν?

Δ. Αβδ.: «Για όλους τους λόγους που προανέφερα, χωρίς να υποτιμώ καμια εκδοχή που προσπαθεί να εμπλουτίσει με κάθε τρόπο την ανεξερεύνητη δυστυχώς για μας τους Έλληνες κληρονομιά μας.

Άλλωστε σαν διευθυντής στο ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου φιλοξένησα και στήριξα τεχνικά την παράσταση που έκανε ο Γιάννης Σιμωνίδης («Σωκράτης Τώρα»), θεωρώντας το καθήκον μου εκπροσωπώντας έναν δημόσιο θεσμό να αναδείξω μια παράσταση, και μόνο που θέτει θέμα παιδείας».

«Φ»: Ποιά είναι η δική σας ερμηνεία ως προς την επιλογή του Σωκράτη να μην αποδράσει και εν τέλει να πιει το κώνιο όπως όριζε ο νόμος?

Δ. Αβδ.: «Η δίκη έγινε μέσα σε μια ατμόσφαιρα σύγχυσης και φόβου από τις σκληρές για την Αθήνα συνέπειες του πελοποννησιακού πολέμου και την εσωτερική διαμάχη των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς.

Ο Σωκράτης ήταν ο μόνος ίσως που δε φοβόταν γιατί έβλεπε πως ο ανταγωνισμός για τη διεκδίκηση της δύναμης και του μεγαλείου και ο τρόπος ζωής που ήταν θεμελιωμένος πλέον σ’ αυτά τα ιδιοτελή ιδανικά ήταν η αιτία που ήταν τώρα οι συμπολίτες του ταπεινωμένοι κι απελπισμένοι.

Η αυτογνωσία που θέτει ο ίδιος σαν στόχο έχει σκοπό να θυμίζει στους Αθηναίους πως δεν μπορεί κανείς να θεωρείται πραγματικά σοφός, ακόμα κι αν έχει όλη την πολυμάθεια, την εξουσία κι όλα τα υλικά αγαθά του κόσμου, αν δεν μπορεί να είναι απλά και κάθε στιγμή ευτυχής και γεμάτος.

Επομένως δεν προτιμά το θάνατο, αλλά οδηγείται σ’ αυτόν από αδιέξοδο και χωρίς ίχνος φόβου, γνωρίζοντας πως ο μεγαλύτερος φόβος του ήταν να ζήσει μια ζωή χωρίς νόημα, ενώ με το θάνατό του όλα θα αποκτούσαν και πάλι νόημα».

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ