Παρασκευή 8 Ιουλίου 2016

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΤΡΟΦΟΦΑΡΜΑΚΑ

 Οι ελληνικές υπερ-τροφές

Συνέντευξη με τους καθηγητές του Τμήματος Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων, Γιώργο Ζακυνθινό και Θεόδωρο Βαρζάκα

Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο που θα διεξαχθεί στο ΤΕΙ Καλαμάτας από τις 7 έως τις 9 Ιουλίου, παραχώρησαν στην “Φ”, ο πρόεδρος του Τμήματος Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων, δρ. Γιώργος Ζακυνθινός και ο καθηγητής βιοχημικός και βιοτεχνολόγος τροφίμων, του ιδίου τμήματος, δρ. Θεόδωρος Βαρζάκας.
             Στόχος του Συνεδρίου είναι να φέρει σε επαφή επιστήμονες από  διαφορετικές ειδικότητες (επιστήμη και τεχνολογία τροφίμων, διατροφολογία κ.ά.) με παραγωγούς και εκπροσώπους της αναπτυσσόμενης βιομηχανίας λειτουργικών τροφίμων και διατροφαρμακευτικών προϊόντων.
            Όσα μας είπαν οι καθηγητές του Τμήματος Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων είναι στην κυριολεξία ζωτικής σημασίας για όλους μας. Μια προσεκτική ματιά στις απαντήσεις τους αξίζει τον κόπο, αφού μας θυμίζουν πόσο τυχεροί είμαστε, ειδικά εδώ στη Μεσσηνία, που έχουμε πρόσβαση σε υπερ-τροφές που σε άλλα σημεία του πλανήτη χρυσοπληρώνουν για σκευάσματα που περιέχουν ψήγματα μόνο από αυτές.

 
  • Τί εννοούμε όταν λέμε “λειτουργικά τρόφιμα και τροφοφάρμακα”.

Πρωταρχικός ρόλος της διατροφής είναι να παρέχει επαρκή θρεπτικά συστατικά για να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες ενός ατόμου. Υπάρχουν σήμερα σημαντικά επιστημονικά στοιχεία που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι ορισμένα τρόφιμα ή και συστατικά τροφίμων έχουν ευεργετικές δράσεις πέρα από την παροχή των βασικών θρεπτικών συστατικών. Σ
Σήμερα η επιστήμη της διατροφής έχει προχωρήσει από τις κλασικές έννοιες για τις διατροφικές ανεπάρκειες και τις βασικές διαιτητικές αρχές στην έννοια της «θετικής» ή «βέλτιστης» διατροφής.
Το ερευνητικό ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί περισσότερο στην ταυτοποίηση βιολογικά ενεργών συστατικών σε τρόφιμα που έχουν τη δυνατότητα να βελτιστοποιήσουν σωματική και πνευματική ευεξία και η οποία μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο της νόσου.
Πολλά παραδοσιακά προϊόντα τροφίμων όπως φρούτα, λαχανικά, σόγια, δημητριακά ολικής αλέσεως και το γάλα έχουν βρεθεί να περιέχουν συστατικά με πιθανά οφέλη για την υγεία. Εκτός από αυτά τα τρόφιμα, τα νέα τρόφιμα  που αναπτύσσονται αποβλέπουν στο «να ενισχύσουν ή να ενσωματώσουν» σε αυτά τα ευεργετικά συστατικά οφέλη για την υγεία με φυσιολογικές δράσεις.

Λειτουργικά Τρόφιμα

Λειτουργικά τρόφιμα, λοιπόν, θεωρούνται εκείνα τα τρόφιμα που προορίζονται να καταναλωθούν ως μέρος της κανονικής δίαιτας και τα οποία περιέχουν βιολογικά ενεργά συστατικά τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα της ενισχυμένης υγείας ή  τον μειωμένο κίνδυνο της νόσου.
Σύμφωνα με τον παγκόσμιο αποδεκτό ορισμό: «λειτουργικά τρόφιμα, είναι τρόφιμα ή θρεπτικά συστατικά τα οποία δίδουν σημαντικές φυσιολογικές αλλαγές στον καταναλωτή και η δράση τους είναι  ξεχωριστή και διακριτή από τον ρόλο τους ως θρεπτικά συστατικά (FDA 2004)».
Παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων περιλαμβάνουν τρόφιμα που περιέχουν συγκεκριμένες ποσότητες από ανόργανα άλατα, βιταμίνες, λιπαρά οξέα ή φυτικές ίνες, τρόφιμα με προσθήκη βιολογικά ενεργών ουσιών  όπως τα φυτοχημικά ή άλλα αντιοξειδωτικά και προβιοτικά.

Τροφοφάρμακα

Τα τροφοφάρμακα, που αποδίδονται διεθνώς με την αγγλική λέξη «Nutraceuticals», είναι βιολογικώς δραστικά φυτοχημικά και εμφανίζουν να έχουν οφέλη για την υγεία.  Τροφοφάρμακα μπορούμε να πούμε ότι είναι οποιαδήποτε φυσική ουσία ή ουσίες οι οποίες προέρχονται από φρούτα, λαχανικά, μορφές καρπών ή βλαστικές μορφές και εκχυλίσματα αυτών, από σπόρους ελαιούχους ή μη και παρέχουν  οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και της θεραπείας  νόσων.
Τέτοια προϊόντα μπορεί να αποτελούνται από μεμονωμένες θρεπτικές ουσίες, συμπληρώματα διατροφής αλλά και  επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα δημητριακά, σούπες και τα ενεργειακά ροφήματα.
Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει επίσης μια βιο-μηχανικού σχεδιασμού  τροφή, πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά, τμήμα επεξεργασμένου φυτικού προϊόντος όπως έλαιο από σπόρους ενσωματωμένο σε ψωμί, (ω-3 λιπαρά), και αρτοσκευάσματα  και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λειτουργικό τρόφιμο.
Τα προϊόντα αυτά είναι πιθανό να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην ανθρώπινη υγεία και τη μακροζωία. Η προέλευσή τους είναι κυρίως φυτική και είναι συνήθως εκχυλίσματα ή έλαια που έχουν αναγνωριστεί διεθνώς για την προαγωγή της υγείας, τη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης ασθένειας και τη μείωση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και η Ιαπωνία κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά των τροφοφαρμάκων, αντιπροσωπεύοντας το συνδυασμένο μερίδιο αγοράς άνω του 85%, 460 δις δολλάρια. Οι τρεις αυτές αγορές αναμένεται να παραμείνουν στην πρώτη γραμμή της αγοράς των τροφοφαρμάκων , γιατί:
·         είναι  παραγωγοί και καταναλωτές
·         παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα εισοδήματος
·         έχουν την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση στις προτιμήσεις για αυτά τα διατροφικά προϊόντα και
·         επικρατούν τάσεις στην προώθηση της προληπτικής ιατρικής και της αυτο-θεραπείας.


  • Μπορεί δηλαδή ένα τρόφιμο να θεραπεύσει ή να προλάβει μία ασθένεια?

H λαϊκή ρήση «ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα" θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί η πρώτη λειτουργική διαφήμιση των τροφίμων. Τα λειτουργικά τρόφιμα, όπως αναφέραμε, προσφέρουν την ευεργετικότητά τους για να μειώσουν τον κίνδυνο της νόσου αλλά και την προώθηση της ευεξίας.
Η μεγάλη διατροφική αξία των φρούτων, λαχανικών, σιτηρών, δημητριακών και φασολιών είναι δεδομένη, ενώ σημαντική είναι η συμμετοχή τους στην αποφυγή ασθενειών όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, παθήσεις του νευρικού συστήματος, καρκίνος, διαβήτης, οστεοπόρωση και τα προβλήματα όρασης, θέματα που επιβεβαιώνονται συνεχώς με την συνεχή αναφορά σε αυτή την ευεργετικότητα μέσα από  δημοσιεύσεις ερευνητικών μελετών και εργασιών.
Οι ιδιότητες αυτές αποδίδονται σε συστατικά όπως τα αλκαλοειδή, καροτενοειδή, οργανοσουλφίδια, φλαβονοειδή, φυτοστερόλες, σαπωνίνες, ανθοκυανίνες, μονοτερπένια, ισοφλαβόνες, μονοφερόλες, ξανθοφύλλες, που κατά την επιστημονική ορολογία αποτελούν την ομάδα των φυτοχημικών.

Τα φυτοχημικά

Τα φυτοχημικά περιέχονται σε μια ευρεία ποικιλία φυτικών νωπών προϊόντων τα οποία περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις διάφορων κατηγοριών φυτοχημικών και παράγονται από τα φυτά σαν αντίδραση σε βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες.
Η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής που περιέχει ποικίλα φρούτα και λαχανικά θα βοηθήσει παγκόσμια τον ανθρώπινο πληθυσμό του πλανήτη μας να απολαύσει τα συνδυασμένα οφέλη των φυτοχημικών.

Φυτοχημικά και πρόληψη ασθενειών

Οι περισσότερες φυτοχημικές ενώσεις έχουν μια ισχυρή μυρωδιά, συνήθως λόγω της παρουσίας του θείου. Έτσι συστήνεται να «ακολουθούμε τη μύτη μας» για προστασία από τον καρκίνο, καταναλώνοντας κρεμμύδι, σκόρδο, λάχανο, νεαρούς βλαστούς και μπρόκολο.
Όταν καταναλώνουμε οποιαδήποτε από αυτά τα τρόφιμα σε μια κανονική διατροφή, μπορούμε να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας να προστατευθεί από πολλές ασθένειες. Στα φυτοχημικά συμπεριλαμβάνονται πολλές ομάδες ουσιών όπως τα αντιοξειδωτικά.

Φυτοχημικά και καρκίνος
Τα φυτοχημικά έχουν και αντικαρκινική δράση λόγω του ότι επιβραδύνουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων προκαλώντας απόπτωση (κυτταρική αυτοκτονία), αναστέλλοντας ένζυμα φάσης 1 (ένζυμα που μετατρέπουν βλαβερές ουσίες σε καρκινογόνες), και επάγοντας ένζυμα φάσης 2 (ένζυμα που μπορούν να προσκολλήσουν καρκινογόνα σε μόρια διευκολύνοντας την απέκκριση τους).

Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα φυτοχημικών
Αγκινάρες
Ελαιόλαδο
Πράσινο τσάι
Αχλάδια
Κρεμμύδια
Ροδάκινα
Βερίκοκα
Λαχανάκια Βρυξελλών
Σέλινο
Ελιές
Λάχανο
Σκόρδο
Εσπεριδοειδή
Μήλα
Σόγια
Καρότα
Μούρα
Σπανάκι
Καρπούζι
Μπρόκολο, Κράμβες
Τομάτες
Κεράσια
Πατάτες
Φακές
Κόκκινο κρασί
Πεπόνι
Φασόλια
Κολοκυθιά
Πιπεριές
Φράουλες


  • Ποιά είναι τα “superfoods” (υπερ-τροφές) που παράγει η Πελοπόννησος και ειδικότερα η Μεσσηνία?

Τα προϊόντα τα οποία θα αποτελούσαν πρώτη ύλη για τροφοφάρμακα είναι τα εξής: Ελαιόλαδο, Ελιές, Σύκο Καλαμών, Αγκινάρα Μικρομάνης, Μελιτζάνα Τσακώνας, Κεράσι Τεγέας, Μήλο Τριπόλεως, Πεπόνι Αργείτικο, Ρόδια Ερμιόνης, Αγκινάρες Επιδαύρου, Σκόρδα Τρίπολης, Φραγκόσυκα Μεσσηνίας, Μαλωτήρα Ταϋγέτου, Τσάι Πάρνωνα  κά.


  • Κατά πόσο συμμετέχει η Ελλάδα με εξαγωγές στην παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων σε αυτή την τάση επιστροφής στην υγιεινή διατροφή και την ίαση μέσω της διατροφής?

Η εκτίμηση σε παγκόσμιο επίπεδο ότι η βιοποικιλότητα της χώρας είναι μοναδική και χάρη σε αυτή την βιοποικιλότητα των μοναδικών σε παγκόσμια κλίματα γηγενών φυτών, αλλά και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς (Ιπποκράτης, ∆ιοσκουρίδης, κ.α.), η Ελλάδα δικαιωματικά πρέπει να διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο τόσο στην έρευνα και εκπαίδευση, όσο και στην καλλιέργεια και διάθεση υγειοπροστατευτικών τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο.
 Ο αγροτοδιατροφικός τομέας, εκμεταλλευόμενος την ευεργετικότητα των παραγόμενων προϊόντων και ειδικότερα η περίπτωση των τροφοφάρμακων μπορεί να στηρίξει μια αναπτυσσόμενη σε παγκόσμιο επίπεδο βιομηχανία των βιολειτουργικών τροφίμων και οπωσδήποτε, πιστεύουμε πως μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα της Εθνικής Αγροτικής μας Οικονομίας.
Προς το παρόν δεν υπάρχει μια υποδομή σε εθνικό επίπεδο  τέτοια που να μπορεί να στηρίξη μια τέτοια εξωστρέφεια. Δυστυχώς η χώρα προσανατολίστηκε στις επιδοτήσεις για αρκετά χρόνια χάνοντας πολύτιμο χρόνο στο να αφουγκραστεί αυτόν τον τομέα και να προσανατολιστεί στην έξυπνη εξειδίκευση του αγροτοδιατροφικού τομέα έχοντας ως πυξίδα την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.

  • Ποιά είναι η συμβολή του ΤΕΙ Καλαμάτας στον κλάδο της τεχνολογίας τροφίμων και για ποιόν λόγο την ονομάζουμε «τεχνολογία»?

Το Ίδρυμα έχει ένα πολύ καλό εξοπλισμό και υποδομές που μπορεί να στηρίξει την έξυπνη εξειδίκευση που σας ανέφερα. Σημαντική βέβαια ήταν η προσπάθεια της Διοίκησης του Ιδρύματος, του επιστημονικού προσωπικού αλλά και της Περιφέρειας Πελοποννήσου που στήριξε και συμπλήρωσε ως ένα βαθμό τις υποδομές του Ιδρύματος.
Η Τεχνολογία τροφίμων ως  σύγχρονη σχετικά επιστήμη παντρεύει την  έρευνα και την μελέτη της συντήρησης, της επεξεργασίας της συσκευασίας και της διακίνησης των τροφίμων αλλά και με τη διερεύνηση τρόπων και μεθόδων παραγωγής νέων ειδών τροφίμων.
Απαντώντας στο ερώτημα να αναφέρουμε ότι τα τροφοφάρμακα και τα λειτουργικά τρόφιμα για να παραχθούν χρησιμοποιούν σύγχρονες τεχνικές και μεθοδολογίες και ως εκ τούτου η τεχνολογία τους έχει και μια εξειδίκευση αφού κατηγοριοποιούνται στα νέα ή ειδικά τρόφιμα.
Ως Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων προσπαθούμε να συμβάλουμε προς την κατεύθυνση της ανάδειξης τροφοφαρμάκων και λειτουργικών τροφίμων. Η δημιουργία τροφοφαρμάκου της ελληνικής σαλάτας, της πράσινης χειμωνιάτικης σαλάτας, το ομογενοποιημένο καρυδέλαιο και σαρδέλαιο ως συμπλήρωμα διατροφής το οποίο είναι πατέντα, το εμπλουτισμένο κρουασάν με σύμπλοκο βιταμίνης Β επίσης πατέντα, η γραβιέρα με κρόκο Κοζάνης αλλά και έξυπνα σνάκ που δημιουργούν οι σπουδαστές με φρουτοχυμούς και πατέ ελιάς στα πλαίσια του μαθήματος Ανάπτυξη Προϊόντων Τροφίμων είναι μια θετική συμβολή προς την κατεύθυνση αυτή. Ο Ακαδημαικός μας χώρος, επενδυτές περιμένει, για αυτό κάνουμε και ένα τέτοιο κάλεσμα.


  • Πιστεύετε ότι θα μπορούσε μέσα από αυτό το Συνέδριο η Ελλάδα να “ανοιχτεί” στον κόσμο και να προωθήσει τα διατροφαρμακευτικά προϊόντα της?

Θεωρούμε ότι το άνοιγμα στην κοινωνία το έχουμε ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό. Χρειάζεται όμως τόσο η κοινωνία να έχει «ευήκοα ώτα» αλλά και η πολιτεία να χρηματοδοτήσει δράσεις ευαισθητοποίησης και να στηρίξει τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα  ώστε να αναπτυχθεί ένας σημαντικός κλάδος στοχευμένης μεταποίησης που αφορά τα λειτουργικά τρόφιμα και τα συμπληρώματα διατροφής.

  • Ποιές ενέργειες θα πρέπει να γίνουν από το κράτος ή άλλους φορείς ώστε να κατοχυρωθούν τα ελληνικά προϊόντα που θεωρούνται “superfoods”?

Κάποια από τα προϊόντα είναι αναγνωρισμένα, άλλα είναι ΠΟΠ (προστασία ονομασίας προέλευσης) και άλλα ΠΓΕ (προστασία γεωγραφικής ένδειξης), αλλά το σημαντικό είναι να δημιουργηθεί ένα Βrand name με Ελληνικά τροφοφάρμακα. Δεν χρειάζονται πολλοί φορείς για αυτό. Επενδυτές και Ακαδημαϊκοί φορείς χρειάζονται ώστε να συντονιστεί μια τέτοια προσπάθεια.

  • Ποιά θα ήταν ιδανικά η επόμενη μέρα μετά το Διεθνές Συνέδριο για τους τοπικούς και μη παραγωγούς λειτουργικών τροφίμων?

Ιδανικά η επόμενη μέρα θα ήταν να στηθεί ένας φορέας που να συγκεντρώσει την διάσπαρτη γνώση και να ενσωματώσει την χρησιμοποιούμενη τεχνογνωσία σε παραγωγή τέτοιων προϊόντων με βάση ντόπια και ελληνικά προϊόντα.
Έτσι θα μπορούσε να στηριχθεί η εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων δίνοντας  συντεταγμένα την απαραίτητη προώθηση και προβολή της «ταυτότητας» της  Πελοποννήσου αλλά και της Ελλάδας στον αγροδιατροφικό τομέα με εξειδικευμένα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτό το εγχείρημα του Φορέα θα ήταν ο εμπλουτισμός της παραγωγικής βάσης με επιχειρήσεις που θα συνέβαλλαν στον μετασχηματισμό της εγχώριας επιχειρηματικότητας προς την παραγωγή διεθνώς ανταγωνιστικών προϊόντων του αγροδιατροφικού τομέα και οπωσδήποτε θα γινόταν μια διεύρυνση διεθνούς προσανατολισμού των επιχειρήσεων και αύξηση των ροών προς το εξωτερικό για προϊόντα / υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Προς τη κατεύθυνση αυτή κινούμαστε και είμαστε σε διαδικασίες διαβούλευσης με συναρμόδιους επιστημονικούς και επιχειρηματικούς φορείς.
Με σκεπτικό τη δημιουργία ενός τέτοιου φορέα έχουμε καταθέσει ως Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων ένα Συνοδευτικό Πρόγραμμα Δράσης προς την Περιφέρεια Πελοποννήσου με τίτλο «Δημιουργία βάσης Δεδομένων των ενεργών συστατικών των τοπικών προϊόντων για χρήση στην ανάπτυξή τους ως τροφοφάρμακα και λειτουργικά τρόφιμα».

Συμπερασματικά

Αυτές τις μέρες περισσότερο από ποτέ μεγάλες εταιρείες επενδύουν στο μέλλον της διατροφής σε όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα, εταιρείες και γνωστοί παίκτες στον τομέα των τροφίμων όπως η Nestlé και η Danone άρχισαν να επεκτείνουν τα χαρτοφυλάκιά τους, με την εισαγωγή στην αγορά προηγμένων προϊόντων λειτουργικών τροφίμων συμπεριλαμβανομένων των τροφοφαρμάκων και των συμπληρωμάτων διατροφής.
Οι εταιρείες αυτές μάλιστα διευρύνουν το μάρκετινγκ  στην πώληση των προϊόντων τους με την βοήθεια διατροφολόγων και γιατρών με χορηγίες και μελέτες και με ιδρύσεις θυγατρικών εταιριών παρακάμπτουν τα φαρμακευτικά προϊόντα.

Στην Ελλάδα

                     Έχουμε στροφή πολλών καταναλωτών προς εναλλακτικές θεραπείες και σε φυσικά και παραδοσιακά διατροφικά συστατικά.
                     Ύπαρξη Παραγωγικού Ιστού και πρώτης ύλης στην Ελλάδα.
                     Τα Συμπληρώματα Διατροφής είναι η καινοτόμος πλευρά παραγωγής και τεχνολογίας μεταποίησης των προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής
                     Η χρήση Συμπληρωμάτων Διατροφής αυξάνεται όλο και περισσότερο στο δυτικό κόσμο, αλλά και παγκοσμίως οπότε θα παρασύρει και θα αυξήσει την αγορά στην Ελλάδα.
                     Μπορούμε να «επιχειρήσουμε» με «καινοτόμα» ελληνικά προϊόντα και με εξωστρέφεια.


ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου